Awangarda i jej surrealistyczna wędrówka
Francuska awangarda filmowa rządziła w kinie w latach 1918-1930. Eksperymentalny bunt wobec tradycjonalizmu występował w płynnych nurtach dadaizmu, filmu czystego oraz surrealizmu. Pies Andaluzyjski” (1928) to przykład surrealizmu filmowego, autorstwa malarskiego geniusza Salvadora Dali’ego oraz Luis’a Buñuela. To szesnastominutowe dzieło inspirowane jest freudowską psychoanalizą oraz onirycznymi wizjami rzeczywistości sennej. Ponoć niektóre kultowe już obrazy, takie jak: mrówki wychodzące z wnętrza dłoni bohatera czy przecinanie gałki ocznej, to wizje senne, które przyśniły się samemu Salvadorowi. Teorii jednak jest wiele, a film należy traktować jako prowokację oraz artystyczne surrealne doświadczenie. Produkcja charakteryzowała się oryginalnymi efektami montażowymi, które podkreślają drastyczny wydźwięk wielu scen. „Pies Andaluzyjski” to również pierwszy film z elementami gore – charakteryzujących dreszczowiec czy horror.
DADAizm
Międzynarodowy ruch dadaistyczny miał również swoje odzwierciedlenie w filmie. Dadaiści czcili wolność wyrazu artystycznego, odrzucali przyjęte dotąd konwencje zarówno w życiu, jak i sztuce. Nazwa dadaizm nie ma jednego źródła pochodzenia, ale jak pisał francuski malarz Georges Ribermont-Dessaignes: „ta nazwa nie znaczy nic, nie pragnie nic znaczyć i została przyjęta właśnie z powodu owej nicości”. Pojawiły się też głosy, iż DADA to pierwsze dźwięki dziecka, a zatem wyraża to co nowe i prymitywne. Za dadaistyczny film-prowokację uznajemy francuski „Antrakt” (1924) w reż. Rene Clair’a. To awangardowe dzieło w formie wizualnego kolażu ukazuje urywki przedstawienia baletowego. Filmem rządzi przypadek, infantylizm, iluzja oraz swoboda myśli. To rodzaj anarchicznego buntu wobec europejskiej rzeczywistości lat 20 i 30. Głęboki manifest wobec wielkiej wojny oraz cywilizacji mieszczańskiej daje swój upust z dziełach takich jak to, pozbawionych logiki i porządku, przesyconych prymitywizmem oraz absurdalnym dowcipem. To właśnie awangarda w swojej prowokacyjnej i wyzwolonej postaci.
Film czysty
Awangarda stała się nie tylko artystycznym nurtem ale również i koncepcją mentalnej, nieskrępowanej wolności. Koncepcja filmu czystego zakładała, że kino nie tylko przedstawia, ale też tworzy. Tworzy zupełnie nową rzeczywistość – pozbawioną logiki oraz związków przyczynowo-skutkowych. Stąd powszechna była w filmie czystym swoboda wizualna oraz dźwiękowa. Ukazywano przedmioty odrealnione, całkowicie nieznane i wyciągnięte z ich codziennego użycia. Ten kolaż obcych wizji, to iluzja dla zmysłów odbiorcy, istne szaleństwo i oderwanie od tego, co normalne i rzeczywiste. Ważnym tworzywem było światło, kształt oraz rytm. Obrazy mechanicznie drgały, pracowały jak w trybiku, przez co owy rytm przebijał się wprost z ekranu do umysłu zafascynowanego widza. Tak właśnie jest w „Balecie mechanicznym” (1924), eksperymencie dadaistycznego malarza Fernanda Légera, którego dzieło płynnie oscyluje między dadaizmem a filmem czystym. Jego rytm organizuje szalony taniec przedmiotów, który stanowi manifest wyzwolenia rzeczy codziennego użytku. Tańczące talerze i trzepaczki, mężczyzna zjeżdżający z dziecięcej zjeżdżalni, kamera pod kołami samochodu czy tajemnicze znikające oko kobiety to jedne z wielu niekonwencjonalnych wizji „Baletu mechanicznego”
